ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 4، تیر 1399 ، شماره پی در پی 50

بررسی تأثیر دهخدا بر سبک طنزپردازی رضا گنجه ای

صفحه (125 - 143)
محمد کشاورز ، فرهاد درودگریان (نویسنده مسئول)، بهناز علیپور گسکری ، علی پدرام میرزایی
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مهر 1398

چکیده
یکی از پیشگامان طنز پردازی در ایران معاصر،علی اکبر دهخدا،نویسنده صاحب سبک است که همواره شاهد الگو برداری طنز نویسان بسیاری از سبک و شیوه طنز آفرینی وی بوده ایم. یکی از طنز پردازان موفق و کمتر شناخته شده ایرانی که سبک طنز پردازیش به شدت متأثر از سبک طنز نویسی دهخد است، رضا گنجه ای،بنیانگذار نشریه باباشمل است.موضوع این مقاله،بررسی مقایسه ای سبک طنز پردازی دهخدا و گنجه ای از طریق مقایسه دو ستون طنز «چرند و پرند» و «درد دل باباشمل» در چهار محور خصوصیات زبانی،خصوصیات ساختاری،شگردهای طنز پردازی و درونمایه است تا به این پرسش،پاسخ داده شود که گنجه ای تا چه حد در نوشتن مقالات طنزآمیز خود،متأثر از سبک دهخدا بوده است؟ با مقایسه میان تعدادی از مقالات این دو نویسنده،این نتیجه حاصل شد که سبک گنجه ای و دهخدا از جنبه خصوصیات زبانی(به ویژه به کارگیری زبانی ساده و مشحون از ضرب المثلهای عامیانه) خصوصیات ساختاری،شگردهای طنزآفرینی (خصوصاً وارونه گویی، مقدمه پردازیهای ابتکاری و...) و در زمینه محتوای آثار،شباهت قابل ملاحظه ای با یکدیگر دارند؛ البته تفاوتهایی نیز در هر یک از حوزه های یاد شده به ویژه از نظر ساختار روایت و برخی از شگردهای طنزپردازی، در نوشته های این دو نویسنده به چشم میخورد.

کلمات کلیدی
چرند و پرند , باباشمل , دهخدا , گنجه ای , طنز مطبوعاتی

• از صبا تا نیما،آرین پور، یحیی، انتشارات زوّار،جلد دوم،چاپ هشتم،تهران: 1382
• اسرار و ابزار طنزنویسی،سلیمانی،محسن،انتشارات سوره مهر،تهران: 1391
• تاریخ ادبیات فارسی،یوگنی یویچ،آندره،ترجمه سیروس ایزدی،نشر هیرمند،تهران: 1375
• تاریخ طنز در ادبیات فارسی،جوادی،حسن،نشر کاروان،تهران: 1384
• تشبیهات طنزآمیز،افشار، معصومه،مجله آموزش زبان و ادب فارسی،دوره 22،شماره 1، 47-44، 1387
• چرند و پرند،دهخدا،علی اکبر،نشر هم میهن،تهران: 1388
• خادم الفقرا:دخو علیشاه،صابری،کیومرث،سالنامه گل آقا،سال دوم،صفحه 34، 1371
• دخو در چرند و پرند صوراسرافیل،شکوری،محمدجواد،روزنامه صبح ایران خراسان،شماره 18361،صفحه 8، 1391
• دهخدا و طنز سیاسی،عنایت،محمود،معرفی و شناخت دهخدا،به اهتمام شهناز مرادی کرچی و فتح الله گلهرانی،نشر قطره،تهران: 1382
• دهخدای طنز نویس،پاینده، ابوالقاسم، دخوی نابغه، به کوشش ولی الله درودیان،نشر گل آقا، تهران: 1378
• دیوان دهخدا،دهخدا،علی اکبر،به کوشش محمد دبیرسیاقی،نشر تیراژه،تهران: 1370
• رجال سیاسی آذربایجان در عصر مشروطیت،مجتهدی،مهدی،نشر زرین،تهران: 1381
• طنز در کاغذ کاهی،صلاحی،عمران،انتشارات مروارید،تهران: 1395
• طنزسرایان و طنزپردازان ایران از مشروطه تا انقلاب،نجف زاده بارفروش،محمد باقر و مرتضی فرجیان،نشر بنیاد،جلد سوم،تهران: 1370
• فنون بلاغت و صناعات ادبی،همایی،جلال الدین،انتشارات هما،چاپ دوازدهم،تهران: 1374
• کاوشی در طنز ایران،نبوی،ابراهیم،جامعه ایرانیان،جلد اول،چاپ سوم،تهران: 1384
• مطبوعات و روزنامه نگاری در دوران انقلاب مشروطه و اثر آن بر شیوه نگارش،جبارلوی شبستری، بهرام و نازیلا نوزاد دیزجی، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره ۲۷۷-۲۷۸، صص ۲۵۶-۲۶۱، 1389.
• مقایسه و تحلیل ساختار روزنامه های ملانصرالدین و صوراسرافیل،احمدی،طاهره،مجله زبان و ادب فارسی دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز،سال 65،شماره 225،صص 18-1، 1391
• ورشکستگی مطبوعات، آل احمد،جلال،مجله علم و زندگی،تهران،شماره 3،صفحه 79، 1337